Bonsai shows, waar kleine boompjes groot in kunnen zijn!

De meeste koi houders zullen de term Bonsai wel kennen, velen van jullie hebben er waarschijnlijk zelfs wel één of meerdere bij de vijver staan. Wat ik zelf eigenlijk wel wist maar waar ik eigenlijk niet echt bij stil stond is het feit dat er ook Bonsai shows zijn. En net als in de koi scene gaan die shows ver, heel ver! Bij toeval kwamen we tijdens onze reis in China afgelopen december op een Bonsai Show terecht. Een mooie belevenis, helaas waren we er buiten sluitingstijd dus van de bezoekersaantallen en de wijze van beoordelen hebben we niets mee gekregen.

Het maakte echte dermate veel indruk dat we er toch een verhaaltje over wilden schrijven. Het is sowieso leuk om te weten dat er meer excentrieke hobby’s zijn dan koi alleen. Want net als in de koi hobby, en duiven hobby gaan er in de bonsai hobby ook best krankzinnige bedragen om. Net als bij onze koi kun je “boompjes” kopen van € 7,95 maar ook gewoon van € 750.000! (en misschien nog wel meer)

Bonsai, plant in pot!

Laten we beginnen bij het begin, een introductie over Bonsai. Letterlijk vertaal je het als “plant in pot”. Net als onze koi ligt de oorsprong van bonsai in grotendeels in Japan en deels in China. Bonsai mogen we zien als een traditionele Japanse kunstvorm die zich richt op het “vormgeven” van miniatuurbomen in potten. Simpel gezegd is een bonsai een houtige plant die tijdens de groei zodanig gemanipuleerd dat het een miniatuurboom blijft. Deze miniatuurboom moet dan weer de specifieke kenmerken behouden van een volgroeid exemplaar in de vrije natuur.

Jullie kunnen op de foto’s zien dat de potten best groot mogen zijn. Tijdens shows worden bonsai ook in gedeeld in sizes, nog een overeenkomst met de koi hobby. De sizes worden dan echter niet in centimeters, BU, aangeduid maar in handen.

Bij Japanse tentoonstellingen en in catalogussen geeft men een indicatie van de grootte en het gewicht van de bonsai met behulp van een systeem van formaatklassen, die slaan op de hoogte en het gewicht van de bonsai en bijbehorende pot. Bij de grotere formaten wordt het gewicht aangeduid met het aantal handen dat nodig zou zijn om de bonsai te verplaatsen. ‘Twee handen’ geeft dus aan dat de bonsai inclusief pot door één persoon verzet kan worden. De grootste formaatklasse heet acht handen, deze noemt men de Keizerlijke bonsai als eerbetoon aan de enorme bonsais die keizer Meiji in zijn tuinen rond Kokyo liet plaatsen. We kennen de volgende klasses:

• Keizerlijke bonsai, acht handen, 152–203 cm
• Hachi-uye, zes handen, 102–152 cm
• Dai of Omono, vier handen, 76–122 cm
• Chiu of Chumono, twee handen, 41–91 cm
• Katade-mochi één hand, 25–46 cm
• Komono, één hand, 15–25 cm
• Shohin, één hand, 13–20 cm
• Mame, palmformaat, 5–15 cm
• Shito, vingertopformaat, 5–10 cm
• Keshitsubo, maanzaadformaat, 3–8 cm

Het grappige is dan weer dat de benamingen van het aantal handen blijkbaar niet overeenkomt met de telwijze zoals bij onze koi. Er schijnen in Japan ongeveer 8 manieren te zijn waarmee men kan cijfers kan benoemen.

Bonsai… Penjing… de oorsprong

De naam bonsai wordt vaak gebruikt als overkoepelende naam voor alle “Oosterse” miniatuur (pot)bomen. De ware bonsaitraditie wordt echter geïnspireerd door het minimalisme uit het Zen-Boeddhisme. Traditioneel gebruikt men in Japan hoofdzakelijk winterharde plantensoorten, die buiten worden tentoongesteld.

Zoals ik aan het begin van het artikel schreef komt de bonsai in zijn basis vorm eigenlijk uit China waar het penjing genoemd werd. In de 1e eeuw na Christus werden miniatuur tuintjes door Chinese Taoïsten gebruikt om te mediteren. Tijdens de Tang-dynastie die duurde van 618 tot 907 werd voor het eerst geschreven over het gebruik van dwergbomen. In latere periodes werd dit omschreven als penzai (plant in bak) of penjing (landschap in bak). Penzai spreekt men in het Japans uit als bonsai. Een traditionele penjing is echt een miniatuur tuin, een landschap van planten, water en stenen op een groot blad.

Tussen 592 en 628 bezochten diverse Japanse diplomaten en boeddhistische studenten China en zij doneerden vervolgens de penjing-bomen en gongshi-stenen aan de Japanse keizerin Suiko. Tijdens de volgende dynastieën werd de bonsai kunst omarmd door de Japanse cultuur.

Utsubo Monogatari schreef:
Een boom die in zijn natuurlijke staat groeit is een grof ding. Slechts als hij dicht bij mensen wordt gehouden die hem met liefdevolle zorg omringen, zullen zijn vorm en stijl zich verder ontwikkelen.

Tijdens deze opvolgende dynastieën ontwikkelde het Zen-Boeddhisme zich tot een strenge sobere stroming die schoonheid en deugd zocht. Hierdoor vervielen de landschappen en bleef de boom in al haar eenvoudige schoonheid als eenzaam middelpunt over.

Ook hier zijn sagen en legendes

Vanzelfsprekend zijn er diverse prachtige sagen en legendes waarin bonsai een rol spelen. Eén ervan vertelt het verhaal van de aan lager wal geraakte samoerai, Tsuneyo die tijdens een koude winter bezoek krijgt van Tokyori, een als monnik vermomde rijksambtenaar. Ondanks het feit dat Tsuneyo in de veronderstelling is slechts onderdak te bieden aan een arme monnik offert hij zijn laatste 3 bonsai op. Hij gebruikt deze als brandhout om de monnik te verwarmen. De ambtenaar was dermate onder de indruk dat Tsuneyo later drie landgoederen kreeg.

Een ander verhaal spreekt over Shogun Tokugawa Iemitsu, hij stond bekend als liefhebber van bonsai. Volgens de overlevering verzorgde hij Sandai-Shogun-No Matsu, een Japanse witte den die in 1610 als miniatuurboom werd gekweekt. Voor zover momenteel bekend is dit de oudst nog levende bonsai ter wereld.

We maken nu even een sprongetje naar modernere tijden. De populariteit van bonsai blijft groeien wereldwijd en inmiddels zijn er meer dan 1300 verschillende boeken uitgegeven in 26 talen. Ook zijn er tientallen tijdschriften die uitgegeven worden in ruim 13 talen.

Ook worden er steeds weer meer shows en tentoonstellingen georganiseerd. Hiermee zijn we na deze toch wat lang geworden inleiding weer bij het onderwerp van dit artikel de tentoonstelling in China. We hebben er vol bewondering uren en uren rond gelopen en genoten van de serene schoonheid van deze bomen. Alle foto’s (op één na) in dit artikel maakten wij tijdens de bonsai show.
De goedkoopste boom die wij zagen was waarschijnlijk € 50,00 de duurste… naar verluidt 1 miljoen dollar en dat is dan waarschijnlijk ook gewoon zonder BTW en transport net als bij onze koi!

Bronnen:
Bonsai, it’s Art, Science, History and Philosophy, Deborah R Koreshoff
Smaller Is Better: Japan’s Mastery of the Miniature, Ŏ-ryŏng Yi
Modern Bonsai, Development Of The Art Of Bonsai From An Historical Perspective,Yuji Yoshimura